در هفتهای که گذشت به بهانه هزار و ۵۰۰امین سال ولادت پیامبر اعظم(ص) با مروری بر قرآن کریم، از پیامبر اکرم(ص) به عنوان برترین الگویی که خداوند متعال به ما مرحمت کرده است سخن گفتیم و از آیاتی که درباره این موضوع بودند و تفسیر آنها استفاده کردیم. در این شماره با بیان چرایی و ضرورت سرمشق و الگو داشتن در زندگی به سراغ توصیههای ایشان در مورد علماندوزی و سخن عالمانه رفتهایم تا بدانیم توجه ایشان به مسئله علم و دانش به چه صورت بوده است.
مانند پیامبرمان به سوی علمورزی
میدانیم که الگو فردی برجسته با ویژگیهای شاخص است. فردی که با نگاه کردن به رفتار و عملکرد او به سرمشقی متقن و مدون برای یک حوزه یا حوزههای متعدد زندگی فردی و اجتماعیمان برسیم. الگویی که ما را از رفتارهای ناپسند دور کند و موجب اصلاح زیست و بهبود زندگیمان شود؛ چرا که انسان کمالجو و برتریخواه است و الگو هموارکننده این برتریخواهی است. الگوپذیری انسان تا جایی است که بدون الگو ممکن است کیفیت زندگی و سلامت زیستش به خطر بیفتد و اگر الگوخواهی نیاز سرشتی بشر نبود خداوند در پی پاسخ دادن به آن مانند دیگر نیازهای او برنمیآمد و پیامبر را به عنوان الگو به ما معرفی نمیکرد. در احادیثی که از رسول اکرم(ص) به ما رسیده و همچنین مواردی که در کتابهای تاریخی از عملکرد ایشان به ما رسیده است موارد بسیاری در تجلیل از علم و فضیلت علما بدست میآید که برای جامعه و دنیای امروزی ما بسیار کارآمد است.
پیامبر مهربانیها در جستوجوی علم بودند
آنچه بقا و تداوم بشر را تضمین کرده قوه عقلانیتی است که خداوند متعال به او ارزانی داشته است. الگوگیری از برترینها و تجربه شده را دوباره تجربه نکردن نیز یکی از موارد عقلانی است که عقل بشری به آن رأی میدهد. بیشک علماندوزی و به دنبال علم رفتن یکی از مواردی است که بقای بشر و پیشرفت او را در طول تاریخ تضمین کرده است. پیامبر دین مبین اسلام با آگاهی از این امر به صورتهای مختلف به دنبال یادگیری بودند و از توصیه به علماندوزی نیز غافل نبودند. آنچنان که در حدیثی به بیان فضیلت علماندوزی پرداخته و میفرمایند: «طلب علم در نزد خدا از نماز و روزه و حج در راه خدا برتر است». (متقی هندی، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج۱۰، ص۱۳۱). ایشان همچنین در این باره فرمودهاند: «یک ساعت علماندوزی بهتر از عبادت در دل شب است و یک روز علماندوزی بهتر از سه ماه روزهداری است». (سیوطی، الجامع الصغیر، ج۱، ص۸۰۶۳). رسول خدا(ص) طلب علم را بر هر زن و مرد مسلمانی واجب دانسته و آن را کفاره گناهان گذشته شخص معرفی کردهاند. (سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۶۲۱). ایشان در این باره در کلامی چنین بیان کردهاند: «ملائکه بالهای خود را برای طالب علم پهن میکنند». (ابن ابیجمهور، عوالی اللئالی، ج۴، ص۷۴)
پیامبر(ص) این گونه با دانشمندان رفتار میکردند
با نگاه کردن به سیره و سبک زندگی پیامبر اکرم(ص) متوجه میشویم تنها در پی کسب علم بودن، سبک و سیاق ایشان نبوده است؛ بلکه احترام به علما و علماندوزان نیز از جمله رهنمودها و سلوک ایشان بوده است. رسول خدا(ص) علما را امینان خدا، وارثان انبیا و نزدیکترین افراد به پیامبران معرفی کردهاند و مسلمانان را به تعظیم و تکریم علما توصیه میکردند و میفرمودند: «دانشمندان را گرامی بدارید؛ چرا که آنان وارثان انبیایند؛ پس هر که آنان را گرامی بدارد، خدا و پیامبرش را گرامی داشته است». (سیوطی، الجامع الصغیر، ص۳۰۵۵). ایشان نگریستن به چهره عالم را عبادت عنوان کردهاند. پیامبر اکرم(ص) فضیلت عالم بر غیر خودش را مانند فضیلت پیامبر(ص) بر امتش معرفی کردهاند و آنان را به مثابه ستارگان آسمان قلمداد کرده که در تاریکیهای خشکی و دریا، به کمک آنها راه را مییابند و همین که ستارگان ناپیدا شدند، ممکن است هدایتیافتگان نیز راه را گم کنند.
منبع:
الگوگیری از شخصیت پیامبر(ص)؛ نویسنده: حسن جمشیدی
نظر شما